Γιατί τρώμε; Διότι πεινάμε. Όμως γιατί συνεχίζουμε να τρώμε ενώ δεν πεινάμε;

Είναι πολλοί οι λόγοι που ξαναγεμίζουμε το πιάτο μας, όπως:

• Όταν είμαστε σπίτι, καθόμαστε μπροστά σε μια τηλεόραση με μόνη παρέα το φαγητό. Νιώθουμε θλίψη ή ερωτική απογοήτευση και νομίζουμε ότι τρώγοντας θα γεμίσουμε το κενό.
• Άλλες φορές από αμηχανία. Είμαστε σε καφετέρια ή μπαρ και χωρίς να το καταλάβουμε έχουμε “εξαφανίσει” τους ξηρούς καρπούς ή τα πατατάκια ή έχουμε πιεί το ένα ποτό μετά το άλλο.
• Όταν καταναλώνουμε γλυκά και παχυντικά φαγητά με μανία επειδή νομίζουμε ότι θα υπάρξουν “απαγορεύσεις” όταν ξεκινήσουμε δίαιτα.
• Όταν γιορτάζουμε ένα γεγονός με παρέα και τρώμε και πίνουμε πολύ χωρίς ενοχές.

Γενικώς το φαγητό μας συντροφεύει είτε σε καλές είτε σε άσχημες στιγμές μας. Το πρόβλημα ξεκινά όταν χάνουμε τον έλεγχο, συνεχίζουμε να τρώμε ενώ δεν πεινάμε. Τότε δυστυχώς αυξάνεται το βάρος μας και μπορεί να υπάρξουν προβλήματα στην υγεία μας.

Τα πραγματικά αίτια κρύβονται στη χημεία του εγκεφάλου μας, τους νευροδιαβιβαστές που διαβιβάζουν τα σήματα μεταξύ των νευρώνων των κυττάρων του εγκεφάλου.

Ανάλογα με τη διάθεση και τον τρόπο ζωής μας, αλλάζει η ποσότητα και η ποιότητα του φαγητού που καταναλώνουμε για να διατηρείται η χημική ισορροπία μεταξύ των νευροδιαβιβαστών.

Οι κυριότεροι νευροδιαβιβαστές που επηρεάζουν την πρόσληψη τροφής είναι η σεροτονίνη, οι ενδορφίνες και η ντοπαμίνη. Αν νιώθουμε άσχημα ψυχολογικά ή πάσχουμε από αϋπνία ή κατάθλιψη θα θέλουμε να καταναλώσουμε υδατάνθρακες που περιέχονται σε τροφές όπως ψωμί, μακαρόνια ή γλυκά τα οποία θα οδηγήσουν στη σύνθεση της σεροτονίνης για να αισθανθούμε καλύτερα.

Επίσης η σοκολάτα και περισσότερο η μαύρη σοκολάτα περιέχει ένα πλήθος ουσιών που συμβάλλουν στο αίσθημα της ευχαρίστησης όπως τρυπτοφάνη, μαγνήσιο, σίδηρο και β-φαινυλαιθυλαλαμίνη.

Τροφές που περιέχουν τυροσίνη όπως γαλακτοκομικά, ξηροί καρποί και όσπρια βοηθούν στο σχηματισμό ντοπαμίνης, ορμόνης που εξίσου μας φέρνει το αίσθημα της ικανοποίησης.

Ακόμα δεν είναι τυχαίο που οι περισσότεροι από μας απολαμβάνουμε ένα γεύμα όταν είναι πλούσιο σε λιπαρά και υδατάνθρακες, γεγονός που οφείλεται από την μια στην νοστιμιά του αλλά και από την άλλη στην αύξηση της παραγωγής των ενδορφινών.

Επίσης στον εγκέφαλό μας και ιδιαίτερα στον υποθάλαμο (τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για έλεγχο της αίσθησης της όρεξης και του κορεσμού) δρα από την μια η λεπτίνη, ορμόνη που παράγεται στα λιπώδη κύτταρα του σώματος και καταστέλλει την όρεξη και από την άλλη η γκρελίνη, ορμόνη που παράγεται στο στομάχι και αυξάνει την όρεξη. Άτομα που υπερκαταναλώνουν ζάχαρη υπερπαράγουν ινσουλίνη για να μειωθούν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Όμως ταυτόχρονα αποκτούν μια “αντοχή” στη λεπτίνη με αποτέλεσμα να μην διακόπτεται η όρεξη τους και να συνεχίζουν να τρώνε. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που κάποιος ακολουθεί μια αυστηρή δίαιτα. Μειώνονται τα επίπεδα της λεπτίνης και ινσουλίνης και αυξάνεται η επιθυμία του για φαγητό. Γι αυτό και χρειάζεται προσοχή μετά την αυστηρή δίαιτα να μην επανέλθει στα περιττά κιλά.

Τελικά ισχύει ότι «τρώγοντας έρχεται η ..όρεξη»;

Πράγματι! Ο οργανισμός μας καταγράφει τις συνήθειες μας. Όταν αρχίζουμε και υπερκαταναλώνουμε ορισμένα τρόφιμα, τότε ενισχύεται η παραγωγή ορισμένων μόνο νευροδιαβιβαστών οι οποίοι στη συνέχεια αναζητούν τις τροφές αυτές.

Επίσης το ένα γλυκό φέρνει το άλλο. Η υπερπαραγωγή της ινσουλίνης δεν δίνει το αίσθημα της ικανοποίησης. Αυξάνεται η αντοχή στη λεπτίνη και οδηγείται το άτομο σε έναν φαύλο κύκλο με αποτέλεσμα να παχαίνει.

Αυξημένη όρεξη για φαγητό υπάρχει και σε πολλές περιπτώσεις γυναικών που είναι στην προεμμηνορυσιακή φάση του κύκλου τους ή στην περίπτωση που εγκυμονούν ή θηλάζουν.

Συμβουλές διατροφής για να μην χάνουμε τον έλεγχο:

• Καταγράφουμε πότε συνεχίζουμε να τρώμε ενώ δεν πεινάμε. Για παράδειγμα όταν είμαστε μόνοι ή με φίλους, στη δουλειά ή όταν υποφέρουμε από αϋπνίες ή άγχος.
• Κάνουμε τις απαραίτητες εξετάσεις για να δούμε αν υπάρχει κάποιο θέμα υγείας. Η λήψη ορισμένων φαρμάκων επηρεάζει επίσης την όρεξη και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.
• Επιμένουμε στον καταμερισμό των γευμάτων. Με αυτόν τον τρόπο δεν προλαβαίνουμε να πεινάσουμε, δηλαδή να παραχθεί γκρελίνη. Ακόμα αποφεύγουμε τυχόν επεισόδια υπογλυκαιμίας και δίνουμε στον οργανισμό μας τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
• Προσφέρουμε στον εαυτό μας μια μέρα με ελεύθερο πρόγραμμα διατροφής, όπως να φάμε το αγαπημένο μας φαγητό ή γλυκό. Τότε ενεργοποιούμε τη λεπτίνη και ικανοποιούμε τις επιθυμίες μας.
• Τρώμε καθημερινά από όλα και από λίγο.
• Από τους υδατάνθρακες να επιλέγουμε τους μη επεξεργασμένους, όπως δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά. Προσθέτουμε μέλι και μειώνουμε τη ζάχαρη.
• Όταν ετοιμαζόμαστε να ξαναπιάνουμε το πιρούνι να προτιμήσουμε να πιούμε νερό ή τσάι ή να φτιάξουμε καφέ χωρίς ζάχαρη και φυσικά χωρίς γάλα για να μην προκαλέσει δυσπεψία. Μετά πλένουμε αμέσως τα δόντια μας πείθοντας τον εαυτό μας ότι τελείωσε το γεύμα.
• Τέλος όταν το μυαλό μας επιμένει να σκέφτεται το φαγητό τότε προσπαθούμε να ξεχαστούμε όπως με μια βόλτα, μια εργασία ή μιλάμε με φίλους έστω και τηλεφωνικά.

*Γράφει η Γαλανάκου Ευτυχία, Διατροφολόγος-Διαιτολόγος και Χημικός Α.Π.Θ., Εγγεγραμμένη στο Μητρώο Εκπαιδευτών του ΕΦΕΤ