Γράφει ο Σπύρος Καλημέρης,
Ψυχίατρος
Οι ασθενείς που πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα, είναι γνωστό ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν συμπτώματα που επηρεάζουν την ψυχική υγεία, όπως διαταραχές άγχους και κατάθλιψη.
Ωστόσο οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι το μυαλό και το σώμα έχουν μια αμφίδρομη σύνδεση. Έτσι όπως οι καταστάσεις που επηρεάζουν το σώμα μπορεί να έχουν αντίκτυπο στα συναισθήματα και τις σκέψεις μας, αντίστοιχα και η ψυχική μας υγεία μπορεί να επηρεάσει τα συμπτώματα της αυτοάνοσης νόσου.
Στην πραγματικότητα, όπως αποδεικνύουν πολλαπλές έρευνες, το αίσθημα κατάθλιψης μπορεί πραγματικά να επιδεινώσει τα αυτοάνοσα συμπτώματα. Ας δούμε αναλυτικά όμως τι θεωρούνται αυτοάνοσα νοσήματα και πώς η κακή ψυχική υγεία τα επιδεινώνει.
Κατανοώντας την πάθηση
Ένα αυτοάνοσο νόσημα είναι μια κατάσταση κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται κατά λάθος και καταστρέφει τους δικούς του ιστούς. Σε ασθενείς με αυτοάνοσες διαταραχές, το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει αντισώματα που στρέφονται κατά των κυττάρων του σώματος. Μερικές από τις πιο συνήθεις αυτοάνοσες διαταραχές είναι:
- Ψωρίαση
- Αγγειίτιδα
- Σαρκοείδωση
- Σκληρόδερμα
- Πολλαπλή σκλήρυνση
- σύνδρομο Sjögren
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
Σε καθεμία από αυτές τις καταστάσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε ορισμένα όργανα και ιστούς. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με τις περιοχές του σώματος που επηρεάζονται, ενώ η ακριβής αιτία που προκαλεί τα αυτοάνοσα νοσήματα παραμένει ασαφής, αν και πιθανότατα εμπλέκεται ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Η αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης των αυτοάνοσων παθήσεων συχνά δεν είναι αυτή που οι ασθενείς θα επιθυμούσαν. Υπάρχει αρκετή αβεβαιότητα σχετικά με την έξαρση ή την εξέλιξη της νόσου, τη διαχείριση, τον τρόπο ερμηνείας των φυσιολογικών αλλαγών στο σώμα τους μέχρι και τη συχνότητα των ιατρικών επισκέψεων και εξετάσεων.
Η αβεβαιότητα αυτή φαίνεται να συσχετίζεται με το άγχος και τα καταθλιπτικά συμπτώματα που όχι ασήμαντα ποσοστά των ασθενών με αυτοάνοσα φαίνεται να βιώνει, σύμφωνα με τελευταία έρευνα.
Στρες & αυτοάνοσα
Οι βιολογικές επιδράσεις του στρες π.χ. μέσω αυξημένης φλεγμονής, αλλαγών στην εντερική χλωρίδα (ευερέθιστο έντερο), αυξημένης κορτιζόλης κ.α. φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης αυτοάνοσων προβλημάτων στον οργανισμό.
Μια νέα μελέτη σε περισσότερους από 100000 ανθρώπους ανέδειξε την πιθανότητα ότι το στρες μπορεί να προκαλέσει αυτοάνοση διαταραχή, όπως ο λύκος ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα, επειδή βρήκε υψηλότερη συχνότητα αυτοάνοσων νοσημάτων σε άτομα που είχαν προηγουμένως διαγνωστεί με διαταραχές που σχετίζονται με το στρες (π.χ. διαταραχή μετατραυματικού στρες).
Θα πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι η πιθανή αυτοάνοση αιτιολογία ορισμένων ψυχικών διαταραχών είναι αντικείμενο επιστημονικής έρευνας εδώ και χρόνια. Μία από τις πιο διαδεδομένες συσχετίσεις είναι μεταξύ της ιδεοψυχαναγκαστικης διαταραχής και των παιδιατρικών αυτοάνοσων νευροψυχιατρικών διαταραχών που σχετίζονται με στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις (PANDAS). Η νόσος αναγνωρίζεται όταν η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, οι διαταραχές τικ ή άλλες αγχώδεις διαταραχές εμφανίζονται ξαφνικά μετά από λοίμωξη από στρεπτόκοκκο.
Αντίστοιχες θεωρήσεις έχουν δημοσιευτεί και για τις ψυχώσεις.
Επηρεάζουν το σώμα αλλά και το μυαλό
Παρόλο που δεν οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν με σαφήνεια τι είναι αυτό που προκαλεί τα αυτοάνοσα νοσήματα, φαίνεται πώς είναι πιο πιθανό να τα εμφανίσετε, όταν προϋπάρχει κάποια ψυχιατρική διαταραχή π.χ. κατάθλιψη & ΣΕΛ.
Συγκεκριμένα τα αυτοάνοσα νοσήματα, έχουν συνδεθεί με τις ακόλουθες ψυχιατρικές καταστάσεις:
- κατάθλιψη
- αγχώδεις διαταραχές
- σχιζοφρένεια & συναφείς ψυχώσεις
Αν και οι ακριβείς μηχανισμοί συσχέτισης των ψυχικών διαταραχών με τα αυτοάνοσα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκοι και κατ’ επέκταση μη επαρκώς κατανοητοί, τόσο οι μελέτες, όσο και η κλινική εμπειρία καταδεικνύουν τη σημαντική αλληλεπίδραση. Για παράδειγμα μπορεί να μην έχει αποδειχθεί επίσημα ότι επιφέρουν από μόνες τους το αυτοάνοσο νόσημα, ωστόσο συχνά προκαλούν έξαρση των σχετικών συμπτωμάτων.
Γι’ αυτό αν πάσχετε από κάποια ψυχιατρική κατάσταση, είναι σημαντικό να την αντιμετωπίσετε, προκειμένου να μειώσετε την επιθετικότητα της αυτοάνοσης νόσου. Η ψυχική υγεία αλληλεπιδρά με τη σωματική, γεγονός που καθιστά μεγάλης σημασίας την πολυδιάστατη θεραπεία των χρονίων παθήσεων (όπως είναι τα αυτοάνοσα) με ιδιαίτερη έμφαση στους ψυχικούς παράγοντες.
Σπύρος Καλημέρης, Ψυχίατρος
