Γράφει η Ευτυχία Γαλανάκου, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος και Χημικός Α.Π.Θ.

Στις μέρες μας ολοένα και αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων που εκδηλώνουν ένα ή περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα, δηλαδή χρόνια νοσήματα που το ανοσοποιητικό σύστημα θεωρεί ως εχθρό τα δικά του κύτταρα και τους επιτίθεται.

Παραδείγματα αυτοάνοσων είναι η θυρεοειδίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος Crohn, η κοιλιοκάκη, ο διαβήτης τύπου 1 και η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα.

Αναζητώντας τους παράγοντες κινδύνου που προκαλούν την εκδήλωση τους μπορούμε να επικεντρωθούμε σε δύο: Στην κληρονομικότητα και στο εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Όσον αφορά την κληρονομικότητα δυστυχώς δεν υπάρχει η δυνατότητα να κάνουμε κάτι έτσι ώστε να αλλάξουμε το ιατρικό ιστορικό των γονιών μας. Το δεχόμαστε και το κάνουμε σύμμαχο μας στην καθημερινή προσπάθεια της διατήρησης ή βελτίωσης της υγείας μας.

Επομένως η προσοχή μας στρέφεται στο εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Ο ρόλος της κληρονομικότητας φυσικά και εδώ παίζει σημαντικό ρόλο όμως επηρεάζεται σημαντικά και από εξωγενείς παράγοντες όπως τη διατροφή, το άγχος, τη μακροχρόνια λήψη φαρμάκων, το μολυσμένο περιβάλλον της ατμόσφαιρας, το κάπνισμα, την έλλειψη σωματικής άσκησης και την κακή ψυχολογία.

Πως η σωστή διατροφή συμβάλει στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος;

1. Πρώτος σημαντικός κανόνας είναι η διατροφή να στοχεύει στην ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος. Τα φάρμακα που δίνονται στα αυτοάνοσα χρειάζονται γερό στομάχι και έντερο. Διατροφή που προστατεύει το στομάχι από έλκη και το έντερο από δυσκοιλιότητα και άλλες παθήσεις βασίζεται στα εξής:

• Καθημερινή κατανάλωση επαρκών ποσοτήτων νερού, ανάλογα με την περίπτωση του ατόμου, την πάθηση του και την φυσική του δραστηριότητα.
• Απαραίτητη η κατανάλωση φυτικών ινών μέσα από φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης που η ποσότητα και η ποιότητα τους εξατομικεύεται.
• Τα προβιοτικά είναι απαραίτητα. Στο γαστρεντερικό σωλήνα υπάρχουν περίπου 400 είδη βακτηρίων που μπορεί να καταστραφούν από διάφορα αντιβιοτικά. Έτσι η πρόσληψη γιαουρτιού (ζωντανού) ως προβιοτικό είναι ωφέλιμη καθώς επίσης το κεφίρ και το ξινόγαλα.
• Η αποφυγή τροφών που ‘ερεθίζουν’ το στομάχι ή το έντερο. Για παράδειγμα αποφυγή τροφίμων που περιέχουν λακτόζη ή γλουτένη όταν υπάρχει δυσανεξία.
• Η τήρηση συχνών και μικρών γευμάτων γενικά θεωρείται ότι ευνοεί στην ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος.

2. Δεύτερος βασικός κανόνας είναι η επαρκής πρόσληψη βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων από τον οργανισμό. Η ισορροπημένη διατροφή βοηθάει στη διατήρηση της φυσικής άμυνας του οργανισμού διότι στις περισσότερες περιπτώσεις αυτοάνοσων δίνονται ανοσοκατασταλτικά φάρμακα με ή χωρίς κορτιζονούχα σκευάσματα τα οποία καθιστούν ευάλωτο τον οργανισμό σε ιούς και λοιμώξεις. Προϋπόθεση είναι να γίνονται βιοχημικές εξετάσεις για να βρεθεί αν υπάρχει έλλειψη σε θρεπτικά συστατικά τα οποία θα καλυφθούν μέσα από τη σωστή διατροφή και αν κριθεί απαραίτητο από το γιατρό η συμπληρωματική χορήγηση τους μέσω σκευασμάτων.

Για την κάλυψη σε θρεπτικά συστατικά έμφαση δίνεται στα εξής :

• Ποικιλία τροφίμων καθημερινά προσέχοντας την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων που είναι πλούσια σε λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη.
• Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C όπως πιπεριές κίτρινες και κόκκινες, μπρόκολο, μαϊντανός, ακτινίδιο, φράουλες, λεμόνια. Ανακουφίζει από τους πόνους και περιορίζει τη φλεγμονές.
• Τα ω-3 λιπαρά οξέα παίζουν σημαντικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού, κατά των φλεγμονών και του πόνου. Ζωικές πηγές ω-3 είναι τα λιπαρά ψάρια, όπως η ρέγκα, οι σαρδέλες, η μουρούνα, το σκουμπρί, ο σολομός. Προσοχή χρειάζεται στα ψάρια ιχθυοκαλλιεργειών όταν δεν γνωρίζουμε το ποσοστό ω-3 που περιέχουν. Πλούσια φυτική πηγή είναι ο λιναρόσπορος. Επίσης υπάρχουν στα καρύδια, στη σόγια και στους σπόρους της μουστάρδας.
• Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D όπως λιπαρά ψάρια, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Η βιταμίνη αυτή συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και φυσικά στην καλή λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, στη ρύθμιση του σακχάρου του αίματος και στην υγεία των οστών.
• Απαραίτητη και η βιταμίνη Ε για την άμυνα του οργανισμού, περιορίζει τη φλεγμονές και αυξάνει την ευκινησία των αρθρώσεων. Πλούσιες πηγές είναι το ηλιέλαιο, ηλιόσποροι, αμύγδαλα και το ελαιόλαδο.
• Ο ψευδάργυρος συμμετέχει ενεργά και δεν πρέπει να ξεχνάμε να καλύπτονται οι ανάγκες του. Πολύ καλές πηγές ψευδαργύρου είναι οι κολοκυθόσποροι, το ταχίνι, η μαγιά της μπύρας, τα όσπρια κυρίως οι φακές.
• Τονίζουμε επίσης το σημαντικό ρόλο του σεληνίου με πλούσιες πηγές τα όσπρια, το κρέας, τα ψάρια και τα δημητριακά ολικής άλεσης καθώς και του παντοθενικού οξέος (Β5), το οποίο το βρίσκουμε κυρίως στο συκώτι, στο ταχίνι, στους ξηρούς καρπούς και στα όσπρια.
• Να σημειωθεί και εδώ η σημασία της μεσογειακής διατροφής, με μικρή κατανάλωση κρέατος και γλυκών και προτίμηση στα ψάρια και πουλερικά.

Όταν έχει διαγνωστεί το αυτοάνοσο δεν ξεχνάμε:

– Διατήρηση του φυσιολογικού βάρος με σωστή διατροφή και άσκηση.
– Διακοπή καπνίσματος και αποφυγή οινοπνεύματος. Επίσης αποφυγή της κατανάλωσης ορισμένων βοτάνων όπως εχινάκειας και του τριφυλλιού (αλφάλφα) λόγω της ενισχυτικής τους δράσης στο ανοσοποιητικό σύστημα ενώ το χαμομήλι στις περισσότερες περιπτώσεις συνιστάται.
– Τη σημασία και τα οφέλη του ΄καλού΄ ύπνου τη νύχτα.
– Τελευταίο και σημαντικότερο η καλή ψυχολογία και η θετική σκέψη. Όταν κάποιος έχει αυτοάνοσο νόσημα είναι σαν να ζει ο οργανισμός του έναν διαρκή εμφύλιο πόλεμο που μόνο η συμφιλίωση και η παραδοχή του νοσήματος μπορεί να γίνει η αρχή για τη θεραπεία.

Γι’ αυτό δεν ξεχνάμε ποτέ μαζί με τον υγιεινό τρόπο ζωής και τη φαρμακευτική αγωγή να έχουμε πάντα το χαμόγελο μας.

Ευτυχία Γαλανάκου

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος και Χημικός Α.Π.Θ.